سخن از آیت‌الله سید محمدحجت کوه کمره‌ای است شخصیتی که وقتی به قم آمد، آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی به عنوان موسس حوزه، جایگاه اقامه نماز جماعت خود را به او داد، شخصیتی که وقتی آیت‌الله حائری یزدی رحلت فرمود، بنا به وصیت ایشان، یکی از سه استوانه حوزه علمیه قم بود.
سید محمد مانند چنین روزی در بیست و هشتم شعبان سال ۱۳۱۰ هجری قمری در تبریز و در خانواده‌ای اهل فضل و حکمت دیده به جهان گشود. خانواد‌اش از اهالی روستای کوه کمره مربوط به منطقه اهر و ارسباران آذربایجان بودند و نسب آنها با ۲۵ واسطه به امام سجاد(ع) می‌رسید و از این نظر جزو سادات حسینی بودند.
او از همان ایام نوجوانی فراگیری دروس حوزه را آغاز کرد و حتی برخی کتب را بدون معلم و استاد فرا گرفت و توانست آنها را تدریس هم کند.
۲۰ ساله بود که به نجف هجرت کرد؛ هجرتی که ۱۹ سال به طول انجامید و او در این مدت موفق شد تا درس بزرگانی مانند حضرات آیات سید محمدکاظم یزدی، آقا سید ابوتراب خوانساری، میرزای نائینی، شیخ علی گنابادی، سید محمد فیروزآبادی و سید ضیاءالدین عراقی را درک کند و از برخی از بزرگان آن روزگار مانند حضرات آیات سید ابوالحسن اصفهانی، شیخ عبدالکریم حائری یزدی، میرزای نائینی، سید ضیاءالدین عراقی و سید محمد فیروزآبادی اجازه اجتهاد و نقل روایت دریافت دارد.
ایشان پس از این مدت به قم هجرت کرد. قم در آن زمان مورد زعامت آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی قرار داشت و ایشان با آمدن آیت‌الله حجت، ارتباط نزدیکی با وی برقرار کرد و حتی جایگاه نماز جماعت خود را هم به ایشان سپرد و همین موجب شد تا آیت‌الله حجت علاوه بر تدریس، از ملازمان و همراهان شیخ عبدالکریم شود و درس ایشان پس از درس آیت الله حائری یزدی، مهم‌ترین درس حوزه علمیه قم باشد.
تنها ۶ سال از آمدن آیت‌الله حجت به قم می‌گذشت که آیت الله حائری یزدی به ملکوت اعلی پیوست و بر اساس وصیت ایشان، اداره حوزه علمیه قم به سه تن از بزرگان آن روزگار یعنی حضرات آیات حجت، صدر و خوانساری واگذار شد.
چنین است که مقلدان آیت‌الله حجت رو به فزونی می‌گذارند و با فوت آیات عظام اصفهانی و قمی در نجف، تعداد بیشتری از شیعیان سراسر عالم به تقلید از آیت‌الله حجت روی می‌آورند و این در حالی است که ایشان به شدت از تظاهر و شهرت دوری می‌جست و مکررا به خطبا و فضلا گوشزد می‌کرد که از بردن نام وی در منابر و مواعظ خودداری کنند.
و اما تلاش آیت‌الله حجت در آن سال‌ها بیشتر بر این بود که بتواند بهبودی در وضعیت معیشتی طلاب «که در آن روزگار، دوران سختی را پشت سر می‌گذاشتند» ایجاد کند. ایشان همچنین در همین سال‌ها، بنای مدرسه‌ای را پایه‌ریزی می‌کند که به مدرسه حجتیه معروف می‌شود، مدرسه‌ای با ۱۳ هزار مترمربع مساحت.
باید گفت که بسیاری از بزرگان قدیم و فعلی حوزه علمیه قم، از شاگردان آیت‌الله سیدمحمد حجت کوه کمره‌ای هستند که از آن جمله می‌توان به حضرات آیات علامه طباطبایی، شیخ مرتضی حائری یزدی، سید حسین بدلا، شیخ ابوطالب تجلیل، سیدمحمد محقق داماد، میرزا هاشم آملی، لطف‌الله صافی گلپایگانی و جعفر سبحانی اشاره کرد.
از زندگی پر برکت ایشان می‌توان حکایات متعددی نقل کرد که به اختصار به دو مورد اشاره می‌کنیم.
مورد اول مربوط به زمانی است که پزشکان، ایشان را از کشیدن سیگار منع می‌کنند. در حقیقت ایشان از علمایی بودند که به سیگار کشیدن مرتب و مکرر عادت داشتند و به دلیل ابتلا به بیماری، پزشکان از ایشان می‌خواهند تا سیگار را ترک کنند. نقل است که ایشان در آن مجلس به مزاح به پزشکان می‌گویند که من این سینه را برای کشیدن سیگار می‌خواهم! پزشکان هم البته متوجه این شوخی می‌شوند و باز تاکید دارند که آیت‌الله حجت دیگر نباید سیگار بکشند. آنگاه ایشان می‌پرسد: واقعا سیگار برای من ضرر دارد؟ پزشکان هم تایید می‌کنند و ایشان می‌فرماید: دیگر سیگار نمی‌کشم و با همین یک جمله، اراده قوی خود را نشان می‌دهد و با وجود آنکه سال‌ها سیگاری بود، با یک اراده جدی آن را ترک کرد.
حکایت دوم هم مربوط به ایام نزدیک به ارتحال ایشان است که آیت‌الله حجت جمعی از نزدیکان و وصی خود را احضار می‌کند و به آنان می‌گوید که من از این بیماری فعلی سلامتی نخواهم یافت و به دیدار حق خواهم شتافت و می‌خواهم در حضور شما، مهر خود را بشکنم تا پس از من از آن سوء استفاده نشود. نزدیکان البته به ایشان امیدواری می‌دهند که ان شاء الله بهبود می‌یابید و این کار را نکنید. سپس آیت‌الله حجت استخاره‌ای می‌کند و این آیه می‌آید که «و له دعوه الحق». با این استخاره بر همگان روشن می‌شود که رحلت ایشان نزدیک است.
این عالم پارسا سرانجام در سن ۶۲ سالگی در قم دعوت حق را لبیک گفت و در همان مدرسه حجتیه به خاک سپرده شد.
از ایشان آثار متعددی به یادگار مانده است که از آن جمله می‌توان به «لوامع الانوار الغرویه فی مرسلات الآثار النبویه»، «مستدرک المستدرک فی استدراک ما فات عن صاحب المستدرک»، «منتخب الاحکام»، «الاستصحاب فی الاصول» و «جامع الاحادیث» اشاره کرد؛ رحمت الله علیه.
